ชื่อสมุนไพร (สามัญ) : โคกกระออม
ชื่อสมุนไพร (พื้นเมือง) : หญ้าแมงหวี่
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cardiospermum halicacabum L.
วงศ์ : Sapindaceae
ชื่อสมุนไพร (ชื่ออื่น ๆ) : ผักแมงหวี่ สะไล่น้ำ โพออม ลูบลีบเครือ วิวี่ ผักไส่ซ้าง
ลักษณะพืช : เป็นไม้เลื้อย ใบยาวรี ปลายแหลม ขอบใบหยัก
พื้นที่ที่พบ : ขึ้นตามที่ทั่ว ๆ ไป
การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด สามารถปลูกได้หลายภูมิภาค
วิธีการใช้ประโยชน์ : ต้ม ตำ บด
ประโยชน์ทางยา :
- แก้พิษงู
- แก้อักเสบ
- ขับปัสสาวะ
- แผลฝีเป็นหนอง
- ลดความดัน
- รักษาไข้
- รักษารูมาตอยด์
- รักษาอาการไอ
- โรคผิวหนัง
หมายเหตุ : ไล่แมลงหวี่
ข้อเสียหรือผลกระทบข้างเคียง : –
เรื่องราวของโคกกระออม ผัก ยา สมุนไพรไล่แมลงหวี่
ประมาณยี่สิบปีที่แล้ว ขณะที่กำลังจะปืนขึ้นเขาสมอปูน อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ เห็นไม้เลื้อยใบคล้ายใบเมเบิล ลักษณะใบยาวรี ปลายใบแหลม ขอบใบหยักเป็นจักร ผลที่ห้อยต่องแต่งอยู่นั้นน่ารักมาก ลูกกลมๆแกมสามเหลี่ยมพองออกมาเป็นถุงลมสามช่องเมล็ดค้นในเป็นรูปหัวใจ น่าเอาไปมอบให้ใครเสียจริง ๆ ด้วยความประทับใจในความงาม ของเจ้าไม้เลื้อยแสนสวย จึงเอารูปและลักษณะมาสอบถามหมอยาและนำมาพูดคุยกับชาวบ้านที่มาจากสุรินทร์ จึงได้ทราบว่ามันคือ ผักแมงหวี่ หญ้าแมงหวี่ แต่บางท่านก็เรียกเพี้ยนเป็น “หมากวี๊วี” ซึ่งคงจะมาจากฤทธิ์การไล่แมลงหวี่ เพราะถ้าเด็กตาแดงตาแฉะจะมีแมลงหวี่คอยมาตอมตาเขาจะใช้ทั้งเถาทั้งใบ มาพันรอบหัวเด็กเพื่อไล่แมลงหวี่ไม่ให้มาตอมตาเด็ก เชื่อกันว่าแมลงหวี่กลัวสมุนไพรชนิดนี้ พ่อประกาศ ใจทัศน์ เรียกโคกกระออมว่า “สะไล่น้ำ”เพราะชอบขึ้นชายน้ำนั่นเอง ไม่ว่าจะเรียกชื่อว่าอย่างไรทุกคนที่รู้จักใดกกระออมจะรู้ว่าโคกกะออมเป็นผักพื้นบ้านที่มีรสขม บำรุงธาตุ ช่วยระบายท้องสามารถรับประทานสดๆก็ได้ หรือจะนำไปเผาไฟเพื่อลดความชมใช้รับประทานได้เช่นกัน
โคกกระออม แก้ไข้ แก้ไอ แก้หอบหืด
ใบของโคกกระออมมีประโยชน์ทางยาอย่างมาก ชาวบ้านสมัยก่อนนิยมใช้น้ำคั้นจากใบสดๆ แก้หอบหืด ความรู้ในการใช้ใบโคกกระออมต้มกินแก้ไข้ แก้ไอ แก้หอบหืดนี้ เป็นสิ่งที่ทุกคนทุกบ้านสมัยก่อนรู้กันโดยทั่วไป เป็นเรื่องปกติเหมือนกับที่คนไทยรู้ว่าข้าวกินเป็นอาหารได้อย่างไรอย่างนั้น ปัจจุบันการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาพบว่าโคกกระออมมีฤทธิ์ในการยับยั้งการหดตัวของกล้ามเนื้อเรียบซึ่งเป็นการสนับสนุนการใช้ใบโคกกระออมแก้หอบหืดของชาวบ้าน
โคกกระออม ยาขับปัสสาวะช่วยลดความดันโลหิต
ชาวบ้านยังนิยมใช้โคกกระออมทั้งห้า ต้มกินต่างน้ำ เพื่อขับปัสสาวะ ขับเหงื่อ ช่วยลดความดันและยังนิยมต้มให้คนแก่ที่มีอาการต่อมลูกหมากโตกินต่างน้ำซึ่งจากการศึกษาในสัตว์ทดลองพบว่าสารสกัดของโคกกระออมสามารถลดความดันโลหิตได้
โคกกระออม แก้อักเสบ แก้รูมาตอยด์
โคกกระออมเป็นสมไพรชนิดหนึ่งที่หมอยาในสมัยก่อนใช้ใบโคกกระออมตำคั้นน้ำ เคี่ยวกับน้ำมันงาทา เช้า-เย็นอย่างต่อเนื่องประมาณ 7 วัน อาการมาตอยด์จะค่อยๆ ดีขึ้น แล้วให้ทาติดต่อกันไปเรื่อย ๆ นอกจาก รูมาตอยด์แล้ว โดกกระออมยังใช้รักษาอาการอักเสบ บวม ตามบริเวณต่าง ๆ ของร่างกายโดยใช้ใบใดกกระออมตำกับเกลือทาบริเวณที่บวมนั้น ปัจจุบันมีการศึกษาพบว่าโคกกระออมมีฤทธิ์ต้านการอักเสบ
โคกกระออม รักษารังแค แผล โรคผิวหนัง
ใบโคกกระออมยังใช้เป็นยาใส่แผลชั้นยอดโดยใช้น้ำต้มข้นๆ ล้งแผลหรือเมื่อเวลาเป็นฝีมีหนองจะใช้ใบ ตำพอก ส่วนรากของโคกกระออมในสมัยที่ซุกชุมและไม่มีเซรุ่มแก้พิษงูนั้นขาจะใช้รากของต้นใดกกระออมตำคั้นเอาน้ำมากิน ส่วนกากจะใช้พอกที่ปากแผลนอกจากนี้ใครที่มีรังแคเขาจะทุบเถาของโคกกระออมคั้นแซ่น้ำพอขันๆ แล้วนำมาชโลมศีรษะทิ้งไว้สักครู่แล้วล้างออกเพื่อกำจัดรังแค
ตัวอย่างตำรับยา
ตำรับยารักษารูมาตอยด์ อักเสบ ปวด บวม เคี่ยวหรือบดใบโคกกระออม 2 ถ้วย กับน้ำมันงา 1 ถ้วย ทาแก้รูมาตอยด์ ลดการอักเสบ ปวด บวมและบรรเทาอาการปวดเมื่อย ซึ่งอาจใช้การทาถูนวดอย่างเดียวหรือใช้ร่วมกับการรับประทานยาต้มโดยต้มใบโคกกระออม 1 กำมือกับน้ำ 3 แก้วเคี่ยวให้เหลือ 1 แก้วรับประทานครั้งละ 1/2 แก้ววันละ 3 เวลา
ตำรับยาอดเหล้า(ตำรับของคุณพานี นิ่มนุ่ม) นำไข่เป็ด 1 ฟอง โคกกระออม 1 กำมือใส่น้ำพอท่วม ต้มจนไข่สุก กินไข่กับน้ำที่ต้มยานั้น
ข้อมูลอ้างอิง : สุภาภรณ์ ปิติพร. (2556). เรื่องราวของโคกกระออมผักยาสมุนไพรไล่แมลงหวี่ โคกกระออมแก้ไข้แก้ไอแก้หอบหืด โคกกระออมยาขับปัสสาวะช่วยลดความดันโลหิต โคกกระออมแก้อักเสบ แก้รูมาตอยด์ โคกกระออมรักษารังแคแผลโรคผิวหนัง ตัวอย่างตำรับยา. ใน สุภาภรณ์ ปิติพร (บ.ก.), บันทึกของแผ่นดิน ๑ หญ้ายาสมุนไพรใกล้ตัว. (พิมพ์ครั้งที่ 5). (น. 30-33 ) กรุงเทพฯ: ปรมัตถ์การพิมพ์.
คุณวัชรี ชัยชมภู